Als de dader een bekende is

(en wat dat betekent in je verwerking)

In het pinksterweekend was ik op de Veluwe op de natuurcamping waar ik al jaren in het voorseizoen met mijn caravan sta.

Een paar plekken naast mij kampeerde een gezin met twee jonge kinderen. Een meisje van 7 en een jongetje van 3. De kinderen waren samen aan het spelen en lachten daarbij zoals alleen kinderen dat kunnen.

Ze speelden geregeld op het veldje voor mijn caravan en zo was ik toeschouwer van hun interactie. Toen ze verstoppertje gingen spelen, vertelde het meisje haar broertje waar de goede verstopplekken waren. Vervolgens rende hij dan precies naar de laatst aangewezen plek om zich te gaan verstoppen. Het was voor haar niet moeilijk om hem te vinden en toch maakte ze daar een heel spel van

Op een ander moment hield het meisje een grote dennentak omhoog en zei tegen haar broertje dat hij er onderdoor moest lopen. In het begin begreep hij het niet en zijn zus ging het daarom eerst voordoen. Kijk zo, zei ze en ze hield met één hand de grote tak aan de bovenkant vast en met haar andere hand pakte ze de zijtak vast en liep zo onder de zijtakken door die een soort poort vormden. Haar broertje deed haar daarna precies na. Zijn handje op dezelfde plek op de tak als zij de hare had gehouden.

Later op de dag riep ze hem terug toen hij te dicht bij het pad speelde waar de auto’s reden.

Het was schattig om te zien hoe ze samen speelde. Een onschuldig samenzijn. En het ontroerde me omdat ik zag hoeveel vertrouwen er tussen ze was.

Het kleine broertje keek tegen haar op. Lachte samen met haar. Deed haar na. Leerde van haar. Werd door haar in bescherming genomen. Ik zag verbondenheid en genegenheid.

Want zij was zijn grote zus.

Waarom ik dit vertel?

Omdat het namelijk ook regelmatig een rol speelt in relatie tot de dader, voordat seksueel misbruik begint.

De dader is vaak een bekende. 

Hij/zij heeft een positie waar er tegen hem/haar opgekeken wordt.

Hij/zij is:
De oudere zus.
De sterkere broer.
De grote buurjongen.
De tante.
De vader.
De honkbalcoach.
De lerares.

De relatie is niet gelijk. Het is een verschil in hoog (groter/ouder) en laag (klein/jonger). 

En als “kleine” kijk je op een bepaalde manier naar de “grote”:

Je bent blij met de aandacht die je van hem/haar krijgt.
Je ziet hem/haar als voorbeeld.
Je bent blij dat hij/zij tijd met je spendeert.
De ander is ouder dus je ziet dat hij/zij meer kan/weet dan jij.
Je vertrouwt hem/haar.
Je voelt je veilig bij hem/haar.

Vaak gaat dat goed, maar soms gaat dat juist helemaal fout.
Dan beschermt iemand je niet.

Hij/Zij maakt dan juist misbruik van zijn/haar leeftijd, kracht of macht.

 

En in het geval van seksueel misbruik wordt je als kind dan blootgesteld aan seksualiteit die helemaal niet bij jouw leeftijd past. Volwassen seksualiteit. Dan kom je in aanraking met seksualiteit waar je veel te jong voor bent. Dat is beschadigend voor een kind. En zo wordt degene naast dat hij/zij je zus, oom, buurman etc is, opeens ook een dader.

En dat is super ingewikkeld voor een kind. Want hoe je de ander ziet verandert niet in één keer. Het beeld is al gevormd. De relatie bestaat al en je moet je als kind opeens heel anders verhouden tot de ander.

Je vertrouwde de ander, dacht dat je hem/haar kende… 

 

Maar de persoon is niet meer hetzelfde en naast de goede kant van iemand is er opeens ook de slechte kant van iemand. En geredeneerd vanuit een onschuldig kind blijkt dat lastig met elkaar te rijmen.

Ja maar hij/zij is toch mijn vriend.
Hij/Zij is altijd aardig voor mij.
Hij/Zij komt me altijd halen om leuke dingen te doen.
Hij/Zij speelt altijd met mij.
Hij/Zij maakt me altijd aan het lachen.
Hij/Zij komt altijd kijken bij voetbal.

Het goede en het slechte zijn in het hoofd van een kind haast niet te verenigen.

Hoor jij daar mensen wel eens over praten?

Ik niet.

Als het in de maatschappij over seksueel misbruik van kinderen gaat, dan zie je dat eigenlijk niet terug. Er wordt alleen de dader met zijn/haar daderschap gezien. Dat is slecht. Punt. En dat klopt natuurlijk ook.

Maar de dader heeft in het leven van een kind vaak ook een andere rol gespeeld. 

 

Het is een verstrengelde relatie, waar goed en kwaad door elkaar lopen en niet helder is hoe het nu precies zit. Dat brengt verwarring voor het kind.

Dat zie ik ook in mijn praktijk. Dan zijn er naast de boosheid ook andere gevoelens voor de dader aanwezig. En soms zijn de genegenheid en liefde zo groot dat de boosheid nog geen plek heeft. Of dat degene die het seksueel misbruik gepleegd heeft, geen dader genoemd mag worden.

In de onderstroom leven nog de gevoelens van het kind dat de goede kant van de dader kent.

Die voelt hoe lief hij/zij eerst was.
Die herinnert zich hoe zij/hij altijd tijd vrijmaakte.
Die weet hoe fijn het was dat hij/zij jouw talent zag.
Die was blij dat hij/zij er wel was als de ouders geen tijd hadden.

 

De loyaliteit kan zo diep gaan, dat de realisatie van het slachtofferschap nooit doordringt. 

~Peter John Schouten

 

 

Toen ik nog midden in mijn verwerkingsproces zat en de tijd nam om het te onderzoeken kwam ik erachter dat de dader in mijn leven niet alleen de rol van dader had gehad.

In de periode voor het misbruik:
Was ik blij met de tijd die hij voor me vrijmaakte.
Moest ik ontzettend lachen om de grapjes die hij maakte.
Keek ik tegen hem op omdat hij al zo wijs was.
Vond ik hem lief en vertrouwde ik hem.
Voelde ik me speciaal omdat hij mij zag staan.
Beschermde hij mij en voelde ik me geborgen.
Vervulde hij ook een soort vaderrol.

Door het seksueel misbruik sloeg mijn gevoel voor hem om, maar dat betekende niet dat de band die we voor het misbruik hadden ook daadwerkelijk verdwenen was. Ergens in de traumaverbinding tussen hem en mij zaten die gevoelens van voor het seksueel misbruik ook nog opgeslagen.

Hoe ga je daar mee om in de verwerking van seksueel misbruik? 

 

Dan heeft dit stuk aandacht nodig. Want seksueel misbruik verwerken betekent dat je de valse verbindingen tussen jou en de dader moet verbreken, zodat je niet meer vast zit aan het verleden en vrij de toekomst in kan stappen.

Maar hoe verbreek je deze band die gevuld is met afschuw, walging, boosheid etc als er ook fijne gevoelens in aanwezig zijn? Het kan dan namelijk zijn dat de volwassene boos is en de dader veroordeelt, maar dat het kind in de onbewuste laag de genegenheid die er voor de dader nog voelt daar nog verbondenheid in voelt. En dan ben je tegen wil en dank nog verbonden met de dader.

Het is dus belangrijk om duidelijk te krijgen wat voor gevoelens er in de verbinding tussen jou en de dader gespeeld hebben? 

 

Wat hij/zij voor jou betekent heeft.

Misschien heb jij het helemaal helder en heeft de dader geen andere rol vervuld in jouw leven. Weet je het niet zeker? Dan kan de schrijfoefening onder aan dit blog je daar meer helderheid over geven. 

Ook uit onderzoek wordt steeds duidelijker dat daders van fysiek seksueel misbruik meestal bekende van het slachtoffer zijn. Dat is ook de conclusie van het onderzoek van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen.

Recent heb ik over dit onderwerp op mijn website een online peiling gehouden. Van de gemiddeld 50 unieke websitebezoekers per dag hebben tot nu toe maar een klein groepje mensen de online peiling ingevuld.

Het onderwerp is ook natuurlijk best wel gevoelig.

Toch vind ik het belangrijk om ook dit soort dingen bespreekbaar te maken. Want ook de moeilijke vragen moeten gesteld worden en de antwoorden en inzichten die daaruit voortkomen zijn ook belangrijk in het verwerkingsproces.

De respons van de mensen die de online peiling ingevuld hebben, geven wel een duidelijk beeld.

 

Van de mensen die de peiling ingevuld hebben geeft 48% aan dat de persoon die het seksueel misbruik gepleegd heeft een familielid was en 52% geeft aan dat deze persoon een bekende (geen familie) was. 0% van de mensen die de online peiling ingevuld hebben, gaf aan dat de dader geen bekende was.

Wat dacht jij toen je deze cijfers zag? Had jij hetzelfde beeld in je hoofd of dacht je dat een veel groter percentage van de daders vreemden zouden zijn?

Dat zou heel goed kunnen hoor. Dit vooroordeel is nogal hardnekkig en is dus iets dat mensen die seksueel misbruik meegemaakt hebben, zelf ook frequent als “waar” aangenomen hebben.

Tot slot

Dat seksueel misbruik vaak door een bekende gepleegd wordt, maakt dat de verwerking daarvan ook heel ingewikkeld kan voelen. Geregeld durven mensen amper te zeggen dat ze de dader ook aardig vonden. Of dat ze hem/haar op een bepaalde manier ook nog missen.

Als je niet seksueel misbruikt bent, lijkt dat ook onvoorstelbaar.

En toch is het de realiteit. Een realiteit waar ook in de verwerking aandacht voor moet zijn, zodat je niet tegen wil en dank verbonden blijft met de dader, maar de schadelijke gevolgen van het misbruik echt achter je te kunt laten.