JE VEILIG VOELEN NA SEKSUEEL MISBRUIK

Je veilig voelen is belangrijk en je komt het (onbewust) elke dag tegen. Want zowel in je werk als privé speelt veiligheid een rol en beïnvloedt het de beslissingen die je neemt.  

Wanneer ben jij veilig?
Maar wat betekent veilig zijn en hoe voelt dat?

Neem even een minuut om bij de volgende vraag stil te staan.

Hoe weet jij of je je veilig voelt? 

Fysieke en emotionele veiligheid 

Ik ben benieuwd naar je antwoord. En of jouw antwoord over fysieke veiligheid of over emotionele veiligheid gaat. 

Heeft jouw antwoord te maken met factoren buiten jezelf? Dan gaat het over fysieke veiligheid. Het gaat over omstandigheden die tastbaar zijn. Zolang er niets of niemand in je directe omgeving is die jou schade kan berokkenen ben je veilig. Je kan dan denken aan dingen als:

Zit de deur op slot?
Heb je een brandmelder? 
Heb je een gordel om in de auto?
Is het gas uit onder de pan als je gaat slapen?
Is er niemand die jou pijn wil doen?

Het kan ook zijn dat je antwoord gaat over factoren binnen in jezelf. Dan heeft het betrekking op emotionele veiligheid. In hoeverre jij je veilig voelt in je eigen lichaam. Het gaat over je innerlijke beleving van veiligheid. Je stelt jezelf vragen als: 

Hoe is mijn ademhaling?
Is mijn hartslag hoog of laag?
In welke mate voel ik mijn lichaam (mijn voeten op de grond, mijn billen op de stoel)?
Kan ik uitspreken hoe ik me voel en wat ik wil? 
Voel ik me gesteund?

Emotionele veiligheid gaat over de veiligheid die je hebt ontwikkeld in je jeugd. Het wordt bepaald door de mate waarin jouw ouders in staat waren om een omgeving te bieden waar er onvoorwaardelijke liefde en zorg was en in jouw behoeften werd voorzien. Daarnaast hebben ook situaties die je hebt meegemaakt waarin (on)veiligheid een rol speelde (zoals seksueel misbruik) invloed op de mate waarin je je veilig voelt.

Het kan dus zijn dat je fysiek veilig bent, maar je toch niet veilig voelt. Je bent thuis. De deur zit op slot. Er is geen tastbare dreiging van buitenaf, maar toch voel je je niet veilig.    

Hoe onveiligheid zich kan uiten
De veiligheid die je ervaart in je lichaam is het startpunt van hoe je de wereld om je heen ervaart. Als je innerlijke veiligheid te laag is, leef je met een te gevoelig afgestelde sensor voor veiligheid/onveiligheid in je lichaam. Die sensor laat het alarm veel te vaak (of constant) afgaan waardoor jij steeds een gevoel van dreiging ervaart. 

Net als de meeste mensen ben jij je waarschijnlijk niet steeds bewust van het feit of je veilig/onveilig voelt. Toch stuurt dat gevoel wel jouw gedrag en kan je het terugzien in hoe je leeft. Als er een onderliggende stroom van onveiligheid je gedrag stuurt, dan zijn de volgende situaties  misschien herkenbaar voor je. 

Als je bij iemand op visite gaat of uit eten gaat, ga je precies zo zitten zodat je zicht hebt op de deur.

Als iemand je plotseling aanraakt, schrik je.  

Je bent (altijd) alert. Je weet precies wat er om je heen gebeurt. Je scant de omgeving.  

Je ervaart veel spanning in je lijf en het is lastig om te ontspannen. Het is alsof je lichaam (haast) niet weet hoe dat moet.    

Je zorgt ervoor (of probeert) bepaalde dingen, mensen of situaties te vermijden of uit de weg te gaan.  

De reden van de onveiligheid  
Door seksueel misbruik wordt je gevoel van emotionele veiligheid in je lichaam aangetast. Je voelt je niet meer veilig in jezelf.  

Deze gevoelens van onveiligheid komen door:  

1. Angst & Spanning
Als je je in een gevaarlijke (levensbedreigende) situatie zoals seksueel misbruik komt neemt je oerinstinct het over. Er worden razendsnel stresshormonen door je lichaam gepompt. Je hart gaat sneller kloppen, je bloeddruk gaat omhoog, je spieren spannen aan en je zintuigen worden scherper. Je bent klaar om te vechten of te vluchten. Als beide geen optie zijn (de aanvaller is sterker en sneller), is bevriezen de enige mogelijkheid om te overleven. En dat is dan ook wat er in seksueel misbruik gebeurt.

Als na het misbruik het gevaar geweken is, moet je als mens (net als alle andere zoogdieren) na een “freeze” alle angst en spanning die nog in je lichaam zit kunnen ontladen. Dat is nodig om een schokkende ervaring te verwerken. Na seksueel misbruik gebeurt dit meestal niet. Je verteld niemand over het seksueel misbruik en de angst en spanning in je lichaam zorgen voor een gevoel van alertheid en onveiligheid. 

2. Een overval
Seksueel misbruik is een overval op je lichaam. Iemand anders eigent zich jouw lichaam toe en doet ermee wat hij/zij wil. Jij bent niet bij machte om jezelf te beschermen en verliest daardoor de zeggenschap over je lichaam. Je voelt je onmachtig en hulpeloos. 

Na een overval op een bank, zal het bankpersoneel gevoelens van onveiligheid en stress ervaren als zij weer in de bank aanwezig zijn. Met seksueel misbruik ervaar je deze gevoelens ook. Maar jij hebt de plek van de overval altijd bij je (je lichaam!).

Je hebt jezelf niet kunnen beschermen tegen de dader en daardoor is de dreiging dat je lichaam weer overvallen (misbruikt) kan worden steeds aanwezig.

3. Trigger
Een trigger is “iets” dat een angstreactie oproept als je er mee geconfronteerd wordt en heeft een link met een traumatische ervaring in je leven. Triggers kunnen bepaalde situaties, personen, sensaties, plaatsen of voorwerpen zijn. 

Voorbeelden van triggers in seksueel misbruik zijn:

Personen (dikke mannen van middelbare leeftijd, vrouwen met lang haar).
Geuren (sigarettengeur of een bepaald parfum).
Situaties (hoe iemand je aanraakt, iemand die achter je komt staan).
Plaatsen (een stad, een speeltuin, een hoekhuis, een steegje).
Geluiden (een huilend kind, zwaar ademen, een schorre stem).
Voorwerpen (een touw, een zwarte riem, een sjaal)

Een trigger zorgt ervoor dat je de angst die je in het misbruik ervaren hebt, weer opnieuw lijkt te beleven. Het kan ook zijn dat oude patronen vanuit het seksueel misbruik weer in werking treden. De kans is dat je dan bijvoorbeeld weer bevriest, je niet meer uit kan spreken of dat je dissocieert. Je komt zo gezegd weer in de misbruikstand, waar je net als in het misbruik gevoelens van onmacht en hulpeloosheid ervaart en je je aanpast aan wat de ander wil.

Omdat triggers overal op kunnen duiken wordt de wereld om je heen een onveilige plek.
 

4. Veiligheid buiten jezelf zoeken
Als je weinig innerlijke veiligheid ervaart in je lichaam, ontstaat de neiging om deze veiligheid buiten jezelf te zoeken. Je probeert je leven zo in te richten dat je zelf zeggenschap over je leven (en lichaam) hebt en houdt.

Door alles onder controle te houden, geef je jezelf een gevoel van veiligheid. Je doet dit door triggers zoals bepaalde personen, situaties etc. (bewust of onbewust) uit de weg te gaan.  Ook kan je de dingen in je leven precies op jouw manier willen doen zodat je alle risico’s kunt incalculeren (perfectionisme en dwangmatigheid kunnen dan een probleem worden).

De realiteit is echter dat het leven niet “onder controle” te houden is. Onvermijdelijk gaat er iets anders dan gepland of kom je situaties tegen waardoor de oude angst getriggered wordt. Dit kan een gevoel van onveiligheid en angst (paniek) oproepen.   

Alles nog even op een rijtje

Als je je niet veilig voelt kan je niet goed ontspannen.

Als je je niet veilig voelt ben je vaak alert

Als je je niet veilig voelt is contact maken met anderen ingewikkeld

Als je je niet veilig voelt ben je schrikachtig

Als je je niet veilig voelt kan je personen, situaties etc uit de weg gaan.

Als je je niet veilig voelt, zoek je de veiligheid buiten jezelf 

Volgende stap
Als je bovenstaande situaties ook uit je eigen leven kent, dan heb je nu de eerste stap al gezet. Het herkennen van de invloed die innerlijke onveiligheid heeft op je leven. 

Je weer veilig gaan voelen in je lichaam heeft tijd nodig. Die veiligheid creëer je onder andere door te werken aan het opheffen van de innerlijke verdeeldheid in jezelf.

Het herkennen van hoe veiligheid voelt in jouw lichaam is ook iets dat je kunt onderzoeken. Ben je benieuwd hoe dat voor jou is? Dan kan volgende oefening je meer inzicht geven.